Miasto na prawach powiatu

Miasto na prawach powiatu – jednostka samorządu terytorialnego w Polsce, niekiedy określana potocznie jako powiat grodzki lub powiat miejski. Miasto na prawach powiatu jest gminą o statusie miasta, wykonującą zadania powiatu. We wszystkich miastach na prawach powiatu władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta. Są jednostkami samorządu terytorialnego (podziału terytorialnego).
Ustawodawca w tekście pierwotnym ustawy powiatowej (Dz.U. z 1998 r. nr 91, poz. 578) stanowił w art. 3: "Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu", z czego można było wysnuć wniosek, iż miasto na prawach powiatu jest powiatem w znaczeniu terytorialnym. Obecnie, po nowelizacji z 2001 roku ustawa nie wydaje się uprawniać do takich wniosków. Ta sama tendencja widoczna jest w art. 91 rzeczonej ustawy. W tekście pierwotnym (ustęp 5) ustawodawca stanowił, że każdorazowo przez powiat rozumie się także miasto na prawach powiatu. Po zmianach z 2001 roku artykuł 91 nadaje miastom na prawach powiatu jedynie prawa przysługujące powiatom sensu stricto.
Należy więc przyjąć, iż miasta na prawach powiatu nie są powiatami, a jedynie gminami, którym ustawodawca, ze względu na swoją specyfikę, powierzył rozszerzony zakres zadań.
Konsekwencje nadania miastom praw powiatu są następujące:

• organy w mieście na prawach powiatu (tj. rada miasta i prezydent miasta) wykonują kompetencje właściwe dla - odpowiednio - rady gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza) i starosty,
• organ wykonawczy miasta na prawach powiatu jest organem monokratycznym,
• rada nie wybiera organu wykonawczego i nie może go odwołać,
• radni składają ślubowanie wg tekstu roty z art. 23a ustawy gminnej.

Poza tym w strukturze organizacyjnej miasta posiadającego prawa powiatu pojawia się organ niefunkcjonujący w "normalnej" gminie (komisja bezpieczeństwa i porządku). Co do zasady miasto na prawach powiatu jest gminą, jego organy podlegają przede wszystkim regulacjom ustawy o samorządzie gminnym.
1 marca 2006 r. prezydenci i burmistrzowie 20 miast o statusie gminy miejskiej zwrócili się z apelem do Prezydenta RP, Sejmu RP, Senatu RP i Prezesa Rady Ministrów o przyznanie ich miastom praw powiatu. Swój apel motywowali faktem, iż obowiązujące regulacje prawne utrudniają sprawne zarządzanie miastami liczącymi powyżej 50 tys. mieszkańców, wchodzącymi w skład tzw. powiatów, a przede wszystkim hamują ich rozwój gospodarczy.
W 2000 r. rząd Jerzego Buzka uznał potrzebę rozpoczęcia pilnych działań prowadzących do łączenia się miast na prawach powiatu i powiatów mających siedzibę swych władz w tych miastach, z uwagi na znaczące dysproporcje występujące w zakresie potencjału instytucjonalnego jednostek powiatowych. Analizy rządowe wskazywały na znacząco wyższy potencjał miast na prawach powiatu i szczególnie niski potencjał powiatów pozbawionych większych ośrodków miejskich. Dane wskazują, że powiaty pozbawione dużych miast mają znacząco mniejsze zasoby służące do wypełniania powiatowych zadań publicznych.

Pałac Prezydencki lata 1939 - 1945

W czasie oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 gmach nie ucierpiał.
W latach 1941-1942 w pałacu prowadzono prace budowlane w związku z przekształceniem siedziby polskiego rządu w Deutsches Haus - niemiecką placówkę społeczno-kulturalną z hotelem i kasynem. Autorami tej kontrowersyjnej przebudowy, która zatarła dużą część zmian wprowadzonych wcześniej przez Mariana Lalewicza i przywróciła niektórym wnętrzom ich pierwotne cechy barokowe, byli Juliusz Nagórski i Jan Łukasik. Prace wykonano jednak bardzo starannie, zatrudniono przy nich m.in. specjalistów zaangażowanych przed wojną w renowację Zamku Królewskiego
W skrzydłach bocznych pałacu urządzono luksusowy hotel i restaurację, a w pomieszczeniach dawnej stajni radziwiłłowskiej - nastrojową piwiarnię. W ówczesnej Sali Jadalnej (obecnie Sala Bankietowa i Biblioteka) ustawiono na postumencie brązową głowę Adolfa Hitlera. W grupie pierwszych gości Deutsches Haus znalazł się gubernator generalny Hans Frank.
W późniejszym okresie okupacji na miejscu dawnego pomnika Iwana Paskiewicza wykopano zbiornik na wodę do celów przeciwpożarowych.
Walki toczone w Śródmieściu w 1944 w czasie powstania warszawskiego nie wyrządziły gmachowi żadnych szkód, a wycofujący się Niemcy nie zdążyli wysadzić go w powietrze. Wraz z pałacem Belwederskim oraz gmachem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego należy do nielicznych budynków rządowych w Warszawie, które nie zostały zniszczone w czasie II światowej.

Pałac Namiestnikowski

Pałac pozostawał własnością Radziwiłłów do wiosny 1818, kiedy to został odkupiony przez rząd Królestwa Polskiego z przeznaczeniem na siedzibę namiestnika Królestwa Polskiego. W latach 1818-1819 korpus główny został gruntownie przebudowany przez Piotra Aignera w stylu klasycystycznym, a na attyce ustawiono 10 alegorycznych figur. Boczne skrzydła zostały przedłużone do linii zabudowy ulicy, przy czym partie dobudowane zostały trochę rozszerzone w stosunku do już istniejących. Pałac zyskał zupełnie nową elewację w porządku korynckim. W 1821 na dziedzińcu od strony ulicy ustawiono - znajdujące się tutaj do dzisiaj - cztery kamienne rzeźby leżących lwów wykonane przez współpracującego z Aignerem włoskiego artystę Camillo Landiniego.
Łączne koszty zakupu, przebudowy i wyposażenia pałacu pochłonęły do końca 1823 zawrotną w tamtych czasach sumę 3,6 mln złotych polskich. Wydatki z kasy państwa były tak wielkie, że zainteresował się nimi senator Nikołaj Nowosilcow każąc sobie przedstawić ich szczegółowy wykaz.
Od 1818 gmach zaczął być nazywany Pałacem Namiestnikowskim, chociaż de facto był siedzibą tylko jednego namiestnika, gen. Józefa Zajączka, który zamieszkał tutaj razem ze swoją żoną Aleksandrą z Pernetów Zajączkową. Po jego śmierci (zmarł w pałacu w 1826) w gmachu mieściły się różne urzędy, a po powstaniu listopadowym oficjalną siedzibą namiestników Królestwa Polskiego (od 1874 generał-gubernatorów warszawskich) stał się Zamek Królewski.
W okresie powstania listopadowego w pałacu mieszkał dyktator powstania gen. Józef Chłopicki oraz rezydował Rząd Narodowy.
W 1852 w pałacu wybuchł pożar, w wyniku którego całkowitemu zniszczeniu korpus główny (ocalały tylko pomieszczenia parteru chronione potężnymi sklepieniami). Walcząca z żywiołem Warszawska Straż Ogniowa musiała wzywać na pomoc wojsko, a w okolicznych studniach zabrakło wody.
Rekonstrukcja pałacu zakończyła się w 1856. Prace we wnętrzach przeprowadzono pod kierunkiem Alfonsa Kropiwnickiego, a osiem nowych figur na attyce (dwie, umieszczone na skraju elewacji, ocalały z pożaru) wykonał Paweł Maliński. W maju tego samego roku w odbudowanym gmachu odbył się wielki bal wydany na cześć cara Aleksandra II przez obywateli Królestwa Polskiego.
W lipcu 1870 w miejscu przeznaczonym pierwotnie na pomnik księcia Józefa Poniatowskiego odsłonięto w obecności cara Aleksandra II pomnik Iwana Paskiewicza-Erywańskiego.
W latach 1874-1915 pałac zajmowały biura generała-gubernatora warszawskiego, a jego największą salę - Salę Balową - często udostępniano na wystawy. To właśnie tutaj, w marcu 1879, po raz pierwszy w Warszawie pokazano szerokiej publiczności obraz Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”.
W latach 1899–1901 wyburzono znajdujący się z prawej strony pałacu pałac Tarnowskich i w jego miejscu wzniesiono hotel Bristol.
Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan w sierpniu 1915 pałac przejęła administracja niemiecka. W październiku 1917 rozebrano pomnik Iwana Paskiewicza, jednak na dawnym miejscu pozostał cokół monumentu wykonany z ciemnoszarego granitu finlandzkiego. Został on później wykorzystany do budowy pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, odsłoniętego w 1923 na placu Saskim. Po usunięciu cokołu w miejscu pomnika urządzono trawnik.

Pałac Prezydencki do 1818 roku

Pierwotnie był to barokowy pałac w stylu rezydencji genueńskich, z pierwszym w Warszawie ogrodem typu włoskiego, schodzącym aż do rzeki Wisły (płynącej w tamtych czasach u podnóża skarpy), przy którym znajdowała się przystań dla statków. Projektantem pałacu był najprawdopodobniej Constantino Tencalla – ówczesny nadworny architekt króla Władysława IV, autor m.in. kolumny Zygmunta. Budowę rozpoczął w 1643 hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski, z przeznaczeniem na swoją warszawską rezydencję (jego główną siedzibą były Brody). Zmarł jednak w 1646, a prace dokończył jego syn Aleksander.
Podczas potopu szwedzkiego, w latach 1656-1657, pałac został ograbiony i zdewastowany przez Szwedów oraz wojska Jerzego Rakoczego.
Po śmierci Aleksandra Koniecpolskiego jego syn Stanisław sprzedał pałac w 1659 hetmanowi polnemu i marszałkowi wielkiemu koronnemu Jerzemu Sebastianowi Lubomirskiemu. Jednak już w 1674 pałac przeszedł w ręce Radziwiłłów z linii nieświeskiej. Za Radziwiłłów gmach był częstym miejscem zgromadzeń publicznych, uczt i balów. Jednym z najbardziej znanych mieszkańców pałacu był książę Karol Stanisław II Radziwiłł zwany Panie Kochanku, najzamożniejszy polski magnat II połowy XVIII wieku i jeden z najbogatszych ludzi ówczesnej Europy. Poróżniony z Czartoryskimi i królem Stanisławem Augustem Poniatowskim Radziwiłł przestał bywać w stolicy, a pałac wynajmowano, co przynosiło spory dochód. W latach 1768-1778 gmach został wynajęty Franciszkowi Ryxowi i zaadaptowany na teatr, w którym specjalną lożę miał także król.
W latach 1755-1762 gmach przebudowano i rozbudowano według wcześniejszego projektu Jana Zygmunta Deybla, w tym okresie powstały m.in. skrzydła boczne pałacu.
Od 1773 w gmachu odbywały się posiedzenia delegacji, która została wyłoniona przez Sejm Rozbiorowy dla przygotowania wspólnie z przedstawicielami trzech mocarstw traktatów I rozbioru Polski.
W 1778 w pałacu odbyła się premiera polskiej opery Nędza uszczęśliwiona, skomponowanej przez Macieja Kamieńskiego, uznawanej za pierwszą polską operę do czasu odkrycia barokowej opery Heca albo polowanie na zająca. W tym samym roku Radziwiłł pogodzony z Czartoryskimi wrócił do Warszawy, jednak budynek musiał niemal siłą przejmować z powrotem od artystów. Pałac został przez księcia odrestaurowany i nadal urządzano w nim wystawne uczty i bale. Po śmierci Karola Radziwiłła (1790) pałac odziedziczył 4-letni syn jego przyrodniego brata, Dominik Radziwiłł. Pałac w dalszym ciągu wynajmowano na różne cele m.in. występowały tutaj polskie, francuskie oraz niemieckie trupy teatralne.
W czasie Sejmu Czteroletniego pałac był siedzibą Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
W lutym 1818 w pałacu odbył się pierwszy publiczny koncert ośmioletniego Fryderyka Chopina.

Ignacy Jan Paderewski - polityka

Na jego zlecenie w 1908 rzeźbiarz Antoni Wiwulski wykonał pomnik upamiętniający zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Grunwaldem. Monument został odsłonięty w 1910 w Krakowie, w obecności ponad 150 tys. osób. Paderewski wygłosił wówczas przemówienie o charakterze niepodległościowym.
Po wybuchu I wojny światowej, zaczął prowadzić szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną na rzecz Polski i Polaków, wykorzystując swą popularność na Zachodzie. M.in. zbierał fundusze na pomoc ofiarom wojny i był jednym ze współzałożycieli komitetów pomocy Polakom w Paryżu i Londynie. W 1915 założył wraz z Henrykiem Sienkiewiczem w Vevey Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Tego samego roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swą działalność. Przed każdym ze swoich występów przemawiał na temat postulowanej przez niego niepodległości Polski. W krótkim czasie udało mu się zbliżyć do doradcy prezydenta Wilsona, Edwarda House'a. Później spotkał się z samym prezydentem, któremu w styczniu 1917 przekazał memoriał na temat Polski. Być może z tego powodu sprawa niepodległości naszego kraju znalazła się w słynnych 14 punktach Wilsona. W sierpniu 1917 został przedstawicielem na USA Komitetu Narodowego Polskiego z Romanem Dmowskim na czele.
Po powrocie do kraju Józefa Piłsudskiego i powierzeniu przez niego misji formowania rządu Jędrzejowi Moraczewskiemu, również i Paderewski powrócił do Polski. 25 grudnia 1918 pojawił się w Gdańsku, skąd następnie udał się do Poznania. Jego przybycie do stolicy Wielkopolski i entuzjastyczne przywitanie stało się impulsem do wybuchu zakończonego sukcesem powstania. Po przyjeździe do Warszawy, Paderewski spotkał się z Piłsudskim i podjął się roli mediatora pomiędzy nim, a obozem Dmowskiego. 16 stycznia 1919 został premierem, pełniąc również funkcję ministra spraw zagranicznych.
Wraz z Romanem Dmowskim jako delegat pełnomocny reprezentował Polskę na konferencji pokojowej w Paryżu, zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. W tym czasie wsparł gen. Tadeusza Rozwadowskiego w jego planach tworzenia Legionu Amerykańskiego, który miał walczyć w Polsce z bolszewikami. W wyniku tych działań powstała polsko-amerykańska Eskadra Lotnicza im. Tadeusza Kościuszki. Paderewskiemu nie udało się zrealizować wszystkich założeń strony polskiej, jednak dał się poznać jako sprawny negocjator i dyplomata. Pomimo to jego bezpartyjny rząd był krytykowany w kraju zarówno przez lewicę, jak i prawicę. Paderewski wiedział, iż jego gabinet ma charakter tylko i wyłącznie przejściowy, dlatego w grudniu 1919 podał się do dymisji. Następnie wyjechał do Szwajcarii, aby odpocząć od polityki.
Powrócił jednak do kraju w kulminacji wojny polsko-bolszewickiej w 1920. Został wysłannikiem rządu polskiego do Ligi Narodów. Wkrótce jednak zrezygnował z tej funkcji w 1921.

Ignacy Jan Paderewski - dzieciństwo

Ignacy Jan Paderewski przyszedł na świat w Kuryłówce na Podolu w 1860. Matka, Poliksena z domu Nowicka, córka Zygmunta, filomaty i przyjaciela Adama Mickiewicza, zmarła wkrótce po jego narodzinach. Jedynym opiekunem Ignacego i jego starszej siostry Antoniny był ojciec, uczestnik powstania styczniowego, który za udział w nim odbył karę roku więzienia w Kijowie. Rodzice Paderewskiego pochowani zostali na cmentarzu w Żytomierzu. W tym czasie małym Paderewskim opiekowała się ciotka. Duży wpływ na jego wychowanie wywarł były powstaniec listopadowy, Michał Babiński. Zajmował się on nauczaniem dziecka historii, geografii, języka francuskiego i literatury polskiej. Młody Paderewski od dzieciństwa przejawiał uzdolnienia muzyczne, początkowo grając na starym rodzinnym fortepianie.
W latach 1872–1878 zdobył wykształcenie w warszawskim Instytucie Muzycznym, noszącym od 1919 nazwę Konserwatorium Warszawskie. Tam studiował grę na fortepianie pod kierunkiem Rudolfa Strobla, Juliusza Janoty, Romana Schloczera i jego brata Pawła Schloczera. Z przedmiotów teoretycznych kształcił się pod kierunkiem Gustawa Regulskiego, który był uczniem Hektora Berlioza. Po ukończeniu szkoły z odznaczeniem otrzymał posadę nauczyciela kursu średniego fortepianu w tejże szkole. Paderewski utrzymywał się grając na przyjęciach, komponując i wykonując własne utwory, a także udzielając lekcji gry. W 1880 poślubił Antoninę Korsakównę. Pomimo zachwytów otoczenia, sam twierdził iż musi jeszcze wiele się nauczyć – przez to potrafił ćwiczyć nawet po 12 godzin dziennie. W 1881, po śmierci żony (która pozostawiła go z kalekim kilkumiesięcznym synem Alfredem), wyjechał doskonalić swój warsztat do Berlina.

Honorowy obywatel Warszawy - Józef Piłsudzki

Józef Piłsudski, herbu Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie na Wileńszczyźnie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Ojciec, Józef Wincenty (1833–1902), był podczas powstania w 1863 komisarzem Rządu Narodowego na powiat rosieński, matka – Maria z Billewiczów (1842–1884) – pochodziła ze znanego rodu szlacheckiego herbu Mogiła. Rodzice zawarli związek małżeński bezpośrednio przed powstaniem.
Po stłumieniu powstania, uchodząc przed prześladowaniem ze strony Rosjan, Józef Wincenty Piłsudski uciekł ze Żmudzi na Litwę, gdzie też kilkakrotnie zmieniał miejsce pobytu. Dopiero jesienią lub zimą 1863 nowożeńcy zamieszkali na stałe w posagowym Zułowie.
Józef Wincenty Piłsudski postawił na uprzemysłowienie; poddał majątki żony (Adamowo, Suginty, Tenenie, Zułowo, razem ok. 12 000 ha) gruntownej modernizacji, sprowadził specjalistów, również z zagranicy. Nad brzegiem Mery wybudował duży trzypiętrowy młyn, dużą gorzelnię, wytwórnię drożdży, cegielnię i wytwórnię terpentyny. Wzniósł również nowy dwór.
W Zułowie 5 grudnia 1867 urodził się Józef Klemens Piłsudski. Był czwartym w kolejności dzieckiem – w 1864 urodziła się Helena, w 1865 – Zofia, a w 1866 – Bronisław Piłsudski. Po Józefie, którego w rodzinie nazywano Ziukiem, urodzili się także Adam, Kazimierz i Maria, Jan, Ludwika, Kacper oraz bliźnięta Piotr i Teodora (zmarły w wieku 1,5 roku).
Józef został ochrzczony 15 grudnia 1867 w kościele rzymskokatolickim w majątku Sorokpol (dekanat święciański) przez księdza Tomasza Wolińskiego. Rodzicami chrzestnymi byli Józef Marcinkowski i Konstancja Rogalska.
Maria Piłsudska wychowywała swoje dzieci w duchu głęboko patriotycznym, dbała też o ich wykształcenie. Dzieci uczyli sprowadzeni do dworu nauczyciele. Języków uczyły dwie bony, Niemka i Francuzka.
Nieudana działalność inwestycyjna ojca doprowadziła zarządzane przez niego majątki do ruiny. Problemy rodziny pogłębił pożar, po którym w 1874 Piłsudscy przenieśli się do Wilna, zmuszeni tam do egzystencji w trudnych warunkach materialnych.
Tu w 1877 Józef, wraz z bratem Bronisławem, rozpoczął naukę w I Gimnazjum wileńskim, mieszczącym się w gmachu dawnego uniwersytetu. W gimnazjum bracia, razem z innymi uczniami, poddawani byli intensywnej rusyfikacji. W 1882 obaj bracia (wraz z innymi kolegami) założyli kółko samokształceniowe o nazwie Spójnia, zajmujące się sprowadzaniem z Warszawy polskich książek.